بیماری آدیسون

کمبود هورمون‌های قشر غده فوق کلیوی(هیپوکورتیکوئیدی) باعث بیماری آدیسون (به انگلیسی: Addison diseases) می‌شود.

به هورمونهای مترشحه از بخش قشری غده فوق کلیوی کورتیکواستروئیدها (Corticosteroids) گفته می‌شود. کورتیکواستروئیدها به دو گروه عمده مینرالوکورتیکوئیدها (mineralocorticoids) مانند آلدوسترون و گلوکوکورتیکوئیدها (glucocorticoids) مانند کورتیزول تقسیم بندی می‌شوند.

مینرالوکورتیکوئیدها در تنظیم آب و الکترولیتها در بدن نقش دارند. گلوکوکورتیکوئیدها نقشهای مختلفی در بدن دارند از جمله کاهش التهاب، تخفیف واکنشهای ایمنی، تأثیر بر متابولیسم و افزایش قند خون.

وقتی که غده فوق کلیه به اندازه کافی هورمون تولید نکند، بیماری آدیسون رخ می دهد. در بیماری آدیسون، مقدار کمی کورتیزول و آلدوسترون تولید می‌شوند. بیماری آدیسون به نام "نارسایی غده فوق کلیه" نیز خوانده می‌شود. این بیماری، در هر سنی و جنسی رخ می‌دهد.

انواع آدیسون

دو نوع بیماری آدیسون وجود دارد:

- اگر غده فوق کلیه به دلیل وجود مشکل در خودش، به مقدار کافی هورمون تولید نکند، به نام "نارسایی اولیه غده فوق کلیه" خوانده می‌شود.

- اگر غده فوق کلیه تحت تاثیر دیگر مشکلات بدن به مقدار کافی هورمون تولید نکند، به نام "نارسایی ثانویه غده فوق کلیه" خوانده می‌شود.

علایم:

ضعف عضلانی و خستگی

کاهش وزن و کاهش اشتها

تیره شدن پوست (به دلیل افزایش رنگدانه های پوست)

تکه تکه شدن پوست

علاقه زیاد به خوردن نمک

کاهش قند خون (هیپوگلیسمی)

اسهال و استفراغ

درد عضلانی یا درد مفصلی

افسردگی

زود رنجی و تحریک پذیری

 کمبود هورمون‌ها می‌تواند ناشی از نقص در هورمون آدرنوکورتیکوتروپین (ACTH) باشد. هورمون ACTH، غدد فوق کلیوی را تحریک می‌کند تا هورمون کورتیزول تولید کند، بنابراین اگر مقدار ACTH خیلی کم باشد، می‌تواند منجر به پایین بودن مقدار کورتیزول شود (که بیماری ناشی از آن، کم‌کاری ثانویه غدد فوق کلیوی نام دارد). یکی از دلایل احتمالی دیگر برای کم کاری غدد فوق کلیوی (که البته دلیل بسیار نادری است)، آسیب‌دیدگی غده هیپوتالاموس است. این غده که در مغز قرار دارد، هورمون‌های آزاد کننده و بازدارنده را ترشح می‌کند (یعنی هورمون‌هایی را که به سایر غدد درون ریز فرمان می‌دهند که ساخت هورمون محصول خود را شروع یا متوقف کنند). آسیب‌دیدگی غده هیپوتالاموس می‌تواند منجر به نقصان هورمون آزادکننده کورتیکوتروپین (CRH) شود. در واقع CRH، هورمونی است که به غده هیپوفیز فرمان می‌دهد که ACTH را تولید کند و سپس ACTH، تولید کورتیزول در غدد فوق کلیوی را القا می‌کند. بنابراین کمبود CRH می‌تواند منجر به کمبود ACTH و در نتیجه، کم کاری غدد فوق کلیوی شود.

نشانگان پلی اندوکرین خودایمن

نشانگان پلی اندوکرین خود ایمن (APS) یکی از علت‌های نادر بیماری آدیسون محسوب می‌شود. بيماري APS که در بعضی از مواقع تحت عنوان نشانگان چندگانه کمبود اندوکرین نیز نامیده می‌شود، به دو نوع 1 و 2 تقسیم می‌شود.

علت‌های دیگری که برای کم‌کاری اولیه غدد فوق کلیوی وجود دارد، عبارت است از:

• آمیلوئیدوز – تشکیل پروتئین در اندام‌های بدن (بسیار نادر)
• خونریزی به داخل غدد فوق کلیوی
• گسترش سرطان به غدد فوق کلیوی
• عفونت‌های باکتریایی، قارچی یا توبرکلوز غدد فوق کلیوی
• برداشتن غدد فوق کلیوی از طریق جراحی

تست‌های آزمایشگاهی

اگر پزشک شما به عملکرد غیر طبیعی غدد فوق کلیوی مشکوک شود، اولین اقدامی که انجام می‌دهد، اندازه‌گیری میزان هورمون‌های کورتیزول و ACTH در خون است.

تست تحریک ACTH: آزمایشی برای تشخیص کم کاری اولیه غدد فوق کلیوی

برای شروع این تست، پزشک از شما کمی خون می‌گیرد و مقدار هورمون کورتیزول را در آن اندازه‌گیری می‌کند. همزمان پزشک احتمالاً میزان هورمون ACTH را نیز اندازه می‌گیرد. سپس ماده‌ای به نام کوسینتروپین (یکی از مشتقات مصنوعی هورمون ACTH) به شما تزریق می‌شود و پزشک دوباره از شما خون می‌گیرد و مقدار کورتیزول را مجدداً اندازه‌گیری می‌کند. معمولاً پزشک میزان کورتیزول را دو مرتبه، به ترتیب 30 و 60 دقیقه بعد از تزریق اندازه می‌گیرد.

تست تحمل انسولین: آزمایشی برای تشخیص کم کاری اولیه و ثانویه غدد فوق کلیوی

این آزمایش به عنوان استاندارد طلایی برای تشخیص کم‌کاری غدد فوق کلیوی شناخته می‌شود. اما یک آزمایش خطرناک است که باید فقط توسط پزشکان با تجربه و ماهر (معمولاً پزشکان متخصص غدد درون ریز) انجام گیرد.

تست تحریک CRH

برای انجام تست تحریک CRH، پزشک ابتدا از شما کمی خون می‌گیرد و میزان هورمون کورتیزول را در آن اندازه‌گیری می‌کند. سپس هورمون CRH مصنوعی به خون شما تزریق می‌شود و میزان کورتیزول هر 30 دقیقه یک بار تا حدود یک ساعت و نیم بعد از تزریق اندازه‌گیری می‌شود.

آزمایش‌های عکسبرداری: سی تی اسکن و ام آر آی

سی تی اسکن از شکم و اسکن ام آر آی از مغز، دو آزمایشی هستند که پزشک به ترتیب برای بررسی وضعیت غدد فوق کلیوی و هیپوفیز انجام می‌دهد.